In 1995 introduceerde de Nederlandse overheid de energieprestatiecoëfficiënt met het doel de CO2-uitstoot terug te dringen en energiebesparing te stimuleren. Naast deze energieprestatienorm ontwikkelde het Nederlands Normalisatie-instituut NEN samen met partners uit de bouwindustrie een nieuwe standaard voor het meten van energieprestaties.

Normen voor energieprestaties zijn verplicht voor alle nieuwbouwwoningen, en werden sinds hun invoering steeds verder aangescherpt. Hun verplichte karakter dwong de sector ertoe op zoek te gaan naar energie-efficiëntere installaties en betere samenwerking om aan de criteria te kunnen voldoen.

Bouwvergunningen
Om uit te zoeken hoe de bouwsector met de striktere normering omging, analyseerden de onderzoekers de energiezuinigheid van ongeveer 2.000 tussen 1996 en 2003 gebouwde woningen. Daarnaast onderzochten ze de bouwvergunningen, om te achterhalen welke technieken er werden gebruikt om aan de normen voor verwarmings- en ventilatiesystemen te voldoen. Ze vergeleken de resultaten met de invoeringsdata van de normen, en voerden gesprekken met experts, om te achterhalen tot welke vormen van innovatie de invoering van de nieuwe standaards heeft geleid.

Innovatieve ontwerpen
Het onderzoek laat zien dat de invoering van striktere energienormen bouwers ertoe aanzette de ontwerpen van hun huizen stapsgewijs steeds verder aan te passen. Ze gingen bijvoorbeeld dikker isolatiemateriaal gebruiken, of betere verwarmingsketels. Volgens de onderzoekers werden bestaande innovaties daardoor gemeengoed. Bouwfirma's gingen daarnaast meer systemische innovaties voor hun gebouwen gebruiken. Ze schakelden bijvoorbeeld over op zonne-energie en energieopslag.

Complexiteit leidt tot standaardoplossingen
Het bouwproces is volgens De Vries met de nieuwe energiestandaards ingewikkelder geworden. Bouw- en installatiefases raken steeds verder geïntegreerd. Leveranciers gingen daarom standaardoplossingen bedenken, combinaties van nieuwe technologie en productietechnieken die gegarandeerd aan de nieuwe normen voldoen. Leveranciers van verwarmings- en ventilatiesystemen bundelden bijvoorbeeld hun krachten om geïntegreerde systemen te ontwerpen en te produceren. Sommige bouwbedrijven ontwerpen en bouwen zelfs complete standaardhuizen die aan alle nieuwe energie-eisen voldoen.

 Organisatorische innovaties
De ontwikkeling van onderdelen die aan de normen voldoen, kan als organisatorische en managementinnovatie worden beschouwd. In het onderzoek komen ook andere organisatorische innovaties naar voren. Denk bijvoorbeeld aan het aanstellen van systeemintegratoren om grote delen van het bouwproces te overzien, of het gebruik van nieuwe en innovatieve software die al vroeg in de ontwerpfase de energiezuinigheid berekent.

Nieuwe normen zorgen voor betere coördinatie
Sommige bouwbedrijven lieten zelfs het principe los dat elk huis zijn eigen energievoorziening moet hebben. In plaats daarvan delen buren nu één energiezuinige installatie. In combinatie met ondergrondse warmte-opslag wordt die zelfs nog efficiënter.

Ook dit is volgens de Vries weer een voorbeeld hoe de sector gemakkelijker aan de aangescherpte eisen kan voldoen door aanpassingen in het huisontwerp door te voeren, in combinatie met veranderingen in het proces van ontwerpen en bouwen. Na de introductie van de nieuwe normen worden de verschillende bouwfases op een betere, innovatieve manier gecoördineerd, concludeert hij.

Bekijk de video over dit onderzoek.

Het artikel: de Vries Henk J., Verhagen W. Pieter Impact of changes in regulatory performance standards on innovation: A case of energy performance standards for newly-built houses, Technovation, jaargang 48–49, februari-maart 2016, pagina's 56-68.

Rotterdam School of Management, Erasmus University (RSM) wordt consequent gerekend tot de meest toonaangevende business schools van Europa en tot de top drie voor onderzoek. RSM biedt baanbrekend onderzoek en opleidingen ter verdere bevordering van excellence in alle aspecten van management. RSM is gevestigd in de internationale havenstad Rotterdam, een bruisend knooppunt van bedrijven, logistiek en handel. RSM richt zich op het ontwikkelen van zakelijke leiders met internationale carrières die gewapend met hun innovatieve gedachtegang een duurzame toekomst kunnen inslaan dankzij een gamma bachelor, master, MBA, PhD en executive programma's van het hoogste niveau. De ondersteuningsdiensten van RSM voor executives en alumni worden ook aangeboden vanuit de kantoren in Chengdu, China en Taipei, Taiwan. www.rsm.nl